Szkolny budżet partycypacyjny – czas na młodych

Opis i założenia projektu

Fundacja SocLab oraz Stowarzyszenie Rozwoju Produktu Lokalnego „Wiatraki Mazur” realizują projekt “Szkolny Budżet Partycypacyjny – czas na młodych”. Celem przedsięwzięcia jest zaktywizowanie społeczności szkolnych poprzez realizację budżetów partycypacyjnych w 16 szkołach województwa podlaskiego i warmińsko-mazurskiego.

Na czym polega szkolny budżet partycypacyjny? Uczniowie i cała społeczność szkolna decydują o przeznaczeniu określonej sumy pieniędzy na potrzebne według nich działania. Mogą na przykład zakupić potrzebny sprzęt czy wyposażenie. Każdy uczeń może zgłosić swój pomysł. O tym, który pomysł będzie zrealizowany, również decyduje społeczność szkolna – odbywa się to zwykle w formule głosowania.

Tutaj można znaleźć film o tym, na czym polegają szkolne budżety: https://www.youtube.com/watch?v=vzn5AZwW-E8

Raport z badań psychologicznych pt. “Aktywizacja obywatelska młodych Polek i młodych Polaków” przeprowadzonych przez Instytut Psychologii PAN ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wykazał, że nieliczny jest odsetek młodzieży, prawdziwie zaangażowanej i obywatelskiej (około 15 %). Pozostali są zwykle rozczarowani życiem społeczno-politycznym i odcinają się od niego. Dlaczego tak się dzieje? Jednym z powodów wskazanych przez badanych jest to, że szkoła przekazuje jedynie “suche fakty”, nie ucząc życia obywatelskiego. Ważnym elementem praktycznego wdrażania uczniów do partycypacji i aktywności społecznej powinny być samorządy uczniowskie. Jak pokazuje przeprowadzona przez Centrum Edukacji Obywatelskiej dla Koalicji na rzecz Samorządów Uczniowskich diagnoza (Geller, 2013), wciąż większość uczniów nie ma poczucia wpływu na to, co dzieje się w szkole, a samorządy uczniowskie są często postrzegane jako inicjowane przez dorosłych lub osoby z władz samorządu nie są uznawane za reprezentujące interesy uczniów. Taka sytuacja sprawia, że uczniowie nie chcą się angażować w życie szkoły, ich aktywność społeczna na przestrzeni lat spada, w życie dorosłe wchodzą w dużej części rozczarowani samorządnością i przekonani, że od nich niewiele zależy, zatem nie należy podejmować wysiłku. Danie uczniom realnego wpływu na funkcjonowanie szkoły (np. poprzez budżet partycypacyjny) może zmienić sytuację diametralnie, co potwierdzają wyniki ewaluacji procesów szkolnych budżetów realizowanych dotychczas przez Fundację SocLab. Młodzież, pytana w ankiecie o to, z czego jest najbardziej zadowolona po realizacji szkolnego budżetu, wskazała na możliwość wprowadzenia zmian w szkole i jej ulepszenia, co wyraźnie wskazuje na to, że to narzędzie partycypacji ma realną moc do zmiany tego rodzaju postaw znięchęcenia wśród uczniów. Również badania PAN potwierdzają, że szkoły mają potencjał kształtowania postaw obywatelskich poprzez pokazywanie powiazań między teorią i praktyką życia społeczno-politycznego oraz wykorzystaniu atrakcyjnych i aktywizujących metod. Szkolny budżet partycypacyjny stwarza ku temu doskonałe warunki. Autorzy raportu PAN wskazują, że aby efektywnie wzmacniać partycypację młodych, należy prowadzić działania wielokierunkowo. Z jednej strony warto kreować i wzmacniać nawyki i zachowania partycypacyjne. Z drugiej zaś, należy dawać narzędzia i kompetencje potrzebne do angażowania się w działania społeczne i partycypacyjne. Należy też jasno pokazywać, że partycypacja ma sens i rzeczywisty wpływ na życie obywateli.

Dotychczas Fundacja SocLab wsparła 17 szkół w realizacji tego narzędzia obywatelskiej aktywizacji. Nasze doświadczenia pokazują, że SBP to doskonała okazja do podnoszenia kompetencji społecznych takich jak praca w zespole, planowanie, kompetencje medialne, kreatywność. Dodatkowo społeczności szkolne integrują się wokół wspólnych celów i uczą się współdziałania. Uczniowie zyskują poczucie wpływu i sprawczości na to, co się dzieje w ich szkole.

W projekcie za realizację procedury budżetu partycypacyjnego są odpowiedzialne zespoły uczniowskie wraz z opiekunem, które zostały przeszkolone w trakcie dwóch zjazdów szkoleniowych. Następnie przy wsparciu merytorycznym mentorów, uczniowie przygotowały i przeprowadziły szkolne budżety partycypacyjne. Każda ze szkół dysponowała funduszem partycypacyjnym w wysokości 3000 zł.

Podstawowe informacje:

● projekt jest skierowany do 16 szkół podstawowych i ponadpodstawowych z województwa podlaskiego i warmińsko-mazurskiego;

● bezpośrednimi adresatami projektu są uczniowie klas VII-VIII szkół podstawowych i klas I-II szkół ponadpodstawowych wraz z opiekunami;

● zespoły uczniowskie i opiekunowie biorą udział w dwóch dwudniowych zjazdach szkoleniowych – pierwszy w drugiej połowie listopada 2022 r., kolejny w lutym 2023 r.;

● zapewniamy wsparcie mentorów dla zespołów koordynujących i samorządów uczniowskich na każdym etapie wdrażania szkolnego budżetu;

● rezultaty projektu zostaną zaprezentowane przez organizatorów i zespoły uczniowskie w trakcie konferencji podsumowujących we wrześniu 2023 r.

Główne działania:

Szkolenia

Pierwszy zjazd szkoleniowy przeprowadzono w Porosłach koło Białegostoku w dniach 19-20.11.2022 oraz w Ełku w dniach 26-27.11.2022. Wzięło w nich udział 48 uczniów i 16 nauczycieli/opiekunów, zespół projektowy i trenerzy. Szkolenie było kluczowe w przygotowaniu merytorycznym uczestników projektu do samodzielnego przeprowadzenia procesu SBP. Głównym celem było przekazanie wiedzy wszystkim uczestnikom na temat SBP i procesu jego realizacji w tym: powołanie zespołu koordynującego i stworzenie regulaminu, promocja i edukacja, generowanie pomysłów, pisanie i składanie projektów, wybór projektów, ogłoszenie wyników, realizacja zwycięskiego projektu, ewaluacja procesu. Spotkanie służyło też integracji pomiędzy rówieśnikami z różnych szkół i ich opiekunami.  W drugim dniu młodzież wzięła udział w 4-godz. szkoleniu z zakresu wystąpień publicznych, autoprezentacji uczestników (mowa ciała, modulowanie głosu, przygotowywanie wystąpień). Warsztaty obejmowały ćwiczenia przed kamerą.

Drugi zjazd obył się w Porosłach koło Białegostoku w dniach 17-18.02.2023 oraz w Łękuku Małym w dniach 24-25.02.2023. Miał on na celu wzmocnienie uczestników przed głównym etapem przeprowadzania SBP, tj. procesem przygotowania i zgłaszania projektów, promocji i wyboru projektów. Szkolenie dla młodzieży składało się z 2 części. Pierwsza miała charakter warsztatu kompetencji społ. i była poświęcona komunikacji interpersonalnej (emocje, współpraca w zespole i team building). Druga część (to były warsztaty medialne dot. tworzenia filmów od podstaw, storytellingu, budowaniu scenariusza i prawie autorskim i prawie do wizerunku, aby uświadomić młodych w kwestiach legalnego korzystania z internetu i świadomego posługiwania się prawami autorskimi oraz pracą w chmurze. Ich celem było przygotowanie uczniów do samodzielnej realizacji krótkich materiałów wideo o podejmowanych przez nich działaniach w ramach SBP i uchwycenia tego procesu z perspektywy młodych ludzi.

Realizacja szkolnych budżetów

W każdej szkole zawiązały się zespoły koordynujące składające się od 7 do 12 os. Mentorzy przeprowadzili 4-godz. warsztaty dla zespołów w każdej szkole – ich celem było wypracowanie zasad realizacji SBP i jego harmonogramu. Ponadto w każdej ze szkół mentorzy przeprowadzili w szkołach warsztaty pokazowe dla uczniów na temat SBP, a potem uczniowie oraz członkowie zespołu koordynującego w ramach tzw. edukacji rówieśniczej przeprowadzili zajęcia w klasach. W każdej szkole przeprowadzono minimum 5 takich lekcji, ale przeważnie było ich znacznie więcej. Uczestnicy zespołów koordynujących otrzymali również bluzy z logo projektu. Zespołami szkolnymi opiekują się mentorzy, którzy wspierają ZK w procesie tworzenia założeń procesów, akcji informacyjnej oraz ewaluacji, a także doradzają na każdym etapie działań i dzielą się wzorami dokumentów. Na bieżąco spotykają się z zespołami, są w kontakcie mailowym i telefonicznym, a także przez Messenger.Uczestnicy prezentują na bieżąco przebieg swoich działań w mediach społecznościowych swoich szkół oraz w grupie na FB Szkolne budżety partycypacyjne https://www.facebook.com/groups/2652132118388286.

Dotychczas zostały przeprowadzone działania informacyjne i edukacyjne oraz etap generowania pomysłów i zgłaszania projektów. Uczniowie przygotowywali plakaty, broszury, filmiki, organizowali apele szkolne i inne kreatywne formy edukacyjne i angażujące. Aby wyłonić zwycięskie projekty, odbyły się wybory w formie głosowania. Do końca czerwca w większości szkół zrealizowano zakupy.

Konferencje podsumowujące projekt

25.09.2023 w Białymstoku odbyło się III Forum Edukacji Obywatelskiej, które było podsumowaniem zrealizowanych działań projektu. W pierwszej części Forum, każda z podlaskich szkół zaprezentowała efekty zrealizowanych w ramach SBP projektów. Po prezentacji członkowie zespołów koordynujących oraz przedstawiciele szkół otrzymali pamiątkowe dyplomy.

W dalszej części zaprezentowano film dotyczący Szkolnych Budżetów Partycypacyjnych, który powstał w ramach projektu. Następnie koordynatorka projektu – Agnieszka Maszkowska, przedstawiła wnioski z ewaluacji SBP w roku szkolnym 2022/2023 realizowanych w ramach projektu “Szkolny budżet partycypacyjny – czas na młodych”

Na zakończenie III Forum Edukacji Obywatelskiej, przeprowadzono dyskusję na temat „Co dalej ze szkolnym budżetem partycypacyjnym?”. Podczas niej przedstawiciele władz, szkół biorących udział w szkolnych budżetach partycypacyjnych, tej i poprzednich edycji oraz uczniów, rozmawiali nad znaczeniem i wartością tych działań.

Identyczne podsumowanie projektu w województwie warmińsko – mazurskim, odbyło 27.09.2023 w Ełku, pod nazwą Lokalne Forum Edukacyjne. Tu szkoły z województwa warmińsko – mazurskiego, prezentowała rezultaty realizacji szkolnych budżetów w swoich placówkach. Punktem kończącym Lokalne Forum Edukacyjne w Ełku, była dyskusja „Co dalej ze szkolnym budżetem partycypacyjnym?” w której, wzięli udział lokalni przedstawiciele władz oraz szkół biorących udział w projekcie.