Zapraszamy na otwarcie wystawy "Wspólne dziedzictwo. Społeczne organizacje żydowskie w międzywojennym Białymstoku"! Białystok ma bardzo...
Wspólne dziedzictwo. Społeczne organizacje żydowskie w Białymstoku
Wystawa „Wspólne dziedzictwo” prezentuje aktywność żydowskich organizacji społecznych, działających w Białymstoku przed II wojną światową. Ta część historii jest jednym z mniej znanych źródeł lokalnego aktywizmu społecznego, tzw. III sektora – stowarzyszeń (towarzystw, klubów, związków, kół) i fundacji (funduszy) z przedwojenną tradycją.
Wystawa została opisana w broszurze/katalogu – wersja elektroniczna pdf do pobrania u dołu tej strony.
Społeczność żydowska od czasu przybycia do Białegostoku na zaproszenie Hetmana Branickiego, który stworzył dobre warunki do rozwoju handlu i rzemiosła, dynamicznie się rozwijała, aby osiągnąć apogeum podczas XIX wiecznej rewolucji przemysłowej. W 1895 roku udział Żydów w populacji Białegostoku wyniósł rekordowe 76%. Pomimo zmniejszania się liczebności białostockich Żydów od początku XX wieku, ich udział procentowy w populacji miasta w okresie międzywojennym nadal wynosił niemalże 50%. W 1931 r. z ogólnej liczby mieszkańców Białegostoku wynoszącej 91335 , aż 42,8% stanowili Polacy żydowskiego pochodzenia. Nie jest więc dziwne że tak ogromna rzesza ludzi, organizowała się i tworzyła struktury pomocowe, gdyż problemów społecznych nie brakowało, a wielu białostoczan cierpiało biedę. Jednocześnie żydowscy mieszkańcy Białegostoku byli bardzo aktywni społecznie, na co niewątpliwie wpływ miała cedaka – religijny obowiązek dobroczynności. Działało tutaj prawie 20 stowarzyszeń sportowych i młodzieżowych, z których najbardziej znane to Żydowskie Stowarzyszenie Gimnastyczno-sportowe „Makabi”, Żydowski Klub Sportowy „Stern” czy zrzeszające każde po ponad pół tysiąca członków „Ha-Szomer Ha-Cair”, „Cukunft” i „He-Ce-Haluc Pionier”. Warto wymienić kilka z licznych zrzeszeń gospodarczych, z czołowym „Gemiłus Chesed” skupiającym ponad 16 tysięcy członków, jak również banki spółdzielcze, związek rzemieślników, związek kupców czy związek właścicieli nieruchomości. Ze zrzeszeń ogólnospołecznych warto wspomnieć Towarzystwo Ochrony Zdrowia i organizację dobroczynną „Linas Ha-Cedek” pomagającą potrzebującym białostoczanom bez względu na narodowość czy religię, nie zapominając o Białostockim Towarzystwie Opieki nad Sierotami czy Związku Inwalidów i Sierot Wojennych. Wśród kilkunastu zrzeszeń kulturalno-oświatowych prężnie działały „Kultur-Liga”, „Tarbut” czy Żydowskie Biblioteki Ludowe. Do podtrzymania kultury i sztuki przyczyniało się również wiele żydowskich gazet, teatry, grupy muzyczne i teatralne, na czele z legendarną „Habima”.
Do wybuchu drugiej wojny światowej Białystok był prężnym ośrodkiem żydowskiego życia społecznego, kultury i sztuki, a żydowskie organizacje społeczne były doskonałym przykładem ówczesnego społeczeństwa obywatelskiego.
Kres białostockiej diasporze żydowskiej wraz z jej całym dorobkiem położyła II wojna światowa i Holocaust, który w Białymstoku dramatycznie zapisał się w tragicznych losach miasta podczas wybuchu powstania w getcie i jego likwidacji.
W 2024 roku wystawa została zrealizowana we współpracy z Miastem Białystok.
W 2023 roku zadanie dofinansowane z budżetu Miasta Białegostoku oraz Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.
Partnerzy:
Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
Stowarzyszenie Edukacji Kulturalnej Widok
Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
Stowarzyszenie Edukacji Kulturalnej Widok
Patronat: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
Wystawa nie byłaby możliwa bez pomocy wielu osób, którym chcielibyśmy serdecznie podziękować:
Grzegorz i Urszula Dąbrowscy, Adam Czesław Dobroński, Małgorzata K. Frąckiewicz, Marek Kietliński, Rebecca Kobrin, Piotr Niziołek, Jarosław Parzyszek, Andrzej Poskrobko, Mirosław Reczko, Jolanta Rogowska, Krzysztof Rutkowski, Suzy Snyder, Dariusz Szada-Borzyszkowski, Konrad Szamryk, Heidi Szpek-Idzikowski, Sebastian Wicher, Przemysław Wierzbowski, Tomasz Wiśniewski, Wiesław Wróbel.
Na wystawie skorzystaliśmy ze zbiorów następujących instytucji oraz osób prywatnych:
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma
YIVO Institute for Jewish Research, NY, USA
Ghetto Fighters’ House Museum, Izrael
Yad Vashem, Izrael
United States Holocaust Memorial Museum Collection, Washington, USA
Museum of Jewish Heritage — A Living Memorial to the Holocaust, NY, USA
Stowarzyszenie Widok – albom.pl
Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów w Łomży
Muzeum Historyczne w Białymstoku, Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku
Galeria Ślendzińskich
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Archiwum Państwowe Białymstoku
Biblioteka Narodowa
Rebecca Kobrin
Amnon Samid
Państwo Nalewajek
Mieczysław Marczak
Tadeusz Chańko
Adam Czesław Dobroński
Linki do materiałów
Grantodawca / Źródło finansowania
Zadanie dofinansowane z budżetu Miasta Białegostoku oraz z dotacji Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.
Kontakt do koordynatora / koordynatorów
- Piotr Znaniecki
- p.znaniecki@soclab.org.pl
- Katarzyna Sztop-Rutkowska
- k.sztop-rutkowska@soclab.org.pl
Powiązane aktualności
Loading...