Polityka młodzieżowa odnosi się do działań podejmowanych przez rządy, instytucje publiczne, organizacje społeczne i inne podmioty mające na celu zaspokajanie potrzeb oraz promowanie interesów młodych ludzi w społeczeństwie. Może obejmować szeroki zakres kwestii, takich jak edukacja, zatrudnienie, aktywność społeczna, zdrowie psychiczne, mieszkalnictwo, kultura, transport, środowisko i wiele innych obszarów istotnych dla młodych ludzi. Obecnie w Polsce na poziomie krajowym nie mamy żadnego aktualnego dokumentu adresującego w jakikolwiek sposób potrzeby i rolę młodzieży. Stąd szczególnie ważne wydaje się, by podjąć taką refleksję na poziomie samorządów lokalnych. Niewiele miast zdecydowało się dotychczas na stworzenie polityki młodzieżowej. Wśród nich są np. Warszawa, Kraków, Poznań. Ostatnio dołączył również Lublin.
Polityka młodzieżowa ma często formę strategicznego dokumentu, który określa główne cele i priorytety związane z działaniami na rzecz młodzieży. Definiuje wartości i postawy istotne w kontekście pracy z młodzieżą w różnych obszarach. Ten dokument może pełnić funkcję wytycznych, stanowiąc ramy odniesienia dla wszystkich podmiotów zaangażowanych w współpracę z młodzieżą oraz podejmowanie działań na jej rzecz. Polityka młodzieżowa stanowi fundament dla skoordynowanych działań mających na celu wszechstronny rozwój i wsparcie młodych ludzi. W kolejnych punktach artykułu przyjrzymy się głównym założeniom polityk młodzieżowych w polskich miastach.
Młoda Warszawa
Polityka młodzieżowa dla miasta stołecznego Warszawy stanowi element programowania rozwoju miasta w ramach strategii #Warszawa2030. Jest to kolejny dokument dedykowany warszawskiej młodzieży, kontynuujący inicjatywę „Młoda Warszawa. Miasto z klimatem dla młodych 2016-2020”. Nowa polityka młodzieżowa opiera się na doświadczeniach zdobytych poprzednio, jednocześnie reagując na potrzebę systemowego podejścia do zmiany postaw i sposobu myślenia o młodzieży w Warszawie. Wartości i zasady wyznaczone w ramach tej polityki stanowią kluczowy fundament dla działań związanych z młodzieżą. Te zasady to m.in. zasada współdecydowania, odpowiedzialności, partnerstwa i współpracy, dobrowolności, podnoszenia kompetencji, akceptacji niepowodzeń i porażek czy szczerości w relacjach. Obecnie polityka młodzieżowa w Warszawie ma 4 priorytety:
- Bezpieczna przyszłość młodych – dbałość o zapewnienie młodym bezpiecznego miejsca do życia w Warszawie.
- Warszawa miejscem dla młodych – postrzeganie młodzieży jako grupy o odrębnych potrzebach i dbałość o ich zaspokajanie.
- Uczestnictwo młodych w życiu miasta – dostrzeżenie potencjału młodych ludzi jako ważnego czynnika rozwoju miasta.
- Troska o dorosłych pracujących z młodzieżą i na jej rzecz – wspieranie dorosłych towarzyszących młodzieży i prowadzących swoje działania.
Warto nadmienić, że proces tworzenia polityki młodzieżowej miał charakter partycypacyjny, powstawał w oparciu o diagnozę oraz wywiady i spotkania z grupami interesariuszy. Polityka młodzieżowa w Warszawie, mimo że jest dokumentem o charakterze ogólnym, jest realizowana w praktyce poprzez konkretne programy na rzecz młodzieży. Każdego roku zarówno Urząd Miasta, jak też liczne organizacje społeczne i instytucje wdrażają m.in. szkolny budżet obywatelski, program Aktywna Warszawska Młodzież, Warszawską Akademię Młodych Liderów czy nagrody za aktywność młodzieżową.
Młody Kraków
Kraków również od kilku lat w sposób systemowy kreuje politykę młodzieżową. Jej koordynacją zajmuje się Wydział Polityki Społecznej i Zdrowia Referat ds. Młodzieży. W odróżnieniu od ogólnego charakteru dokumentu warszawskiej polityki młodzieżowej, krakowski Program “młody Kraków 2.0” zawiera również opis konkretnych programów dedykowanych dla młodzieży mieszkającej w Krakowie. Obejmuje on 6 obszarów tematycznych:
- Przestrzeń dla młodych – Poszerzenie dostępu do oferty rozwojowej i edukacyjnej młodzieży oraz wyrównywanie szans rozwojowych i edukacyjnych młodzieży z różnych środowisk,
- Młodzież działa lokalnie – Budowanie postawy obywatelskiej oraz współodpowiedzialności za szkołę, dzielnicę i miasto,
- Głos młodych w mieście – Tworzenie warunków dla młodzieży do wyrażania swoich opinii na temat rozwoju miasta oraz współtworzenia działań i polityk miejskich,
- Kultura (dla) młodzieży – Poszerzenie dostępu do kultury dla młodzieży oraz tworzenie warunków do tworzenia kultury przez młodzież,
- Młodzi na rynku pracy – Budowanie postawy przedsiębiorczej wśród młodzieży oraz zachęcanie do uczestnictwa w życiu społecznym poprzez pracę,
- Partnerstwo dla młodych – Budowanie sieci współpracy instytucji i osób pracujących z młodzieżą oraz docenianie pracy oraz podnoszenie kompetencji osób pracujących z młodzieżą i zaangażowanych w budowanie postaw obywatelskich młodzieży.
Warto przyjrzeć się, jakie konkretne efekty osiągnął Kraków w działaniach na rzecz młodych ludzi. Tylko w 2022 roku są to następujące liczby:
- 3 funkcjonujące Pracownie Młodych (przestrzenie młodzieżowe),
- 70 złożonych wniosków w programie wspierania samorządów szkolnych #SU-w-ak
- 50 uczestników Hakatonu Projektów Młodzieżowych “Kraków o jakim marzysz”,
- 230 uczestników Krakowskiego Dnia Samorządu Uczniowskiego,
- 31 szkół uczestniczących w Szkolnym Budżecie Obywatelskim, 231 złożonych projektów oraz 5600 głosujących,
- 35 laureatów Festiwalu Młodych Twórców,
- 61 uczestników projektu Młodzież Działa Lokalnie.
Więcej o programie Młody Kraków – tutaj
Wyznaczać ścieżki i pokazywać pierwsze kroki
Możemy zadać sobie pytanie, po co realizować politykę młodzieżową? Wydaje się to szczególnie ważne w kontekście wyzwań związanych z migracją młodych ludzi do większych miast. Polityka młodzieżowa może odegrać istotną rolę w zatrzymywaniu odpływu młodych ludzi. Podejście ukierunkowane na potrzeby i aspiracje młodzieży ma potencjał stworzenia warunków, które sprawią, że młodzi ludzie zdecydują się pozostać w miejscu swojego pochodzenia. Polityka młodzieżowa może promować programy rozwoju edukacyjnego, zawodowego i osobistego, które zapewnią młodym ludziom perspektywy kariery i rozwoju w ich rodzinnym mieście. Również tworzenie miejsc pracy i stymulowanie lokalnego rynku pracy jest kluczowym elementem polityki młodzieżowej. Inicjatywy, takie jak współpraca z lokalnymi przedsiębiorstwami czy wspieranie przedsiębiorczości młodzieży, mogą skutecznie zatrzymać migrację poprzez stworzenie atrakcyjnych opcji zatrudnienia. Działania na rzecz rozwoju lokalnej społeczności, takie jak inwestycje w infrastrukturę społeczną, parki czy przestrzenie rekreacyjne, tworzą atrakcyjne środowisko dla młodych ludzi. Polityka młodzieżowa może promować lokalną kulturę, sztukę i aktywności społeczne. Organizowanie wydarzeń kulturalnych, festiwali czy wspieranie inicjatyw społecznych tworzy dynamiczną i atrakcyjną dla młodych ludzi przestrzeń życiową. Wreszcie zapewnienie młodym ludziom możliwości uczestnictwa w procesach decyzyjnych, zwłaszcza dotyczących spraw, które ich bezpośrednio dotyczą, daje im poczucie wpływu i odpowiedzialności za kształtowanie swojego otoczenia. To może zwiększyć związanie emocjonalne z miejscem zamieszkania.
Na stronie urzędu miasta w Warszawie możemy przeczytać: “Polityka młodzieżowa w jasny sposób odpowiada na pytanie, do czego wspólnie jako miasto dążymy, ułatwia młodym odnalezienie się w gąszczu miejskich działań, ale także jest dla nich wsparciem w kształtowaniu pozytywnych postaw i swojej tożsamości.” Prowadzenie chaotycznych, przypadkowych i punktowych działań, angażujących nawet duże grupy młodych ludzi, nie jest polityką młodzieżową. Aby skutecznie i długofalowo pobudzać aktywność młodzieży i ułatwiać jej różnorodne formy działania, trzeba stworzyć im odpowiednie ścieżki, instruować o tym, jakie kroki można podjąć, by zrealizować to, na czym im zależy. Brak jasnych wytycznych sprawia, że już na początku mogą się zgubić w “gąszczu miejskich działań”.
Życzę sobie i wszystkim młodym ludziom, by polskie samorządy jak najszybciej zaczęły systemowo myśleć i działać na rzecz młodzieży. Może to jest dobry postulat w nadchodzących wyborach samorządowych?
Autorka: Agnieszka Maszkowska
Fot. Mateusz Duchnowski
