Zapraszam do Helsinek, do Centralnej Biblioteki Oodi. Jest to ciekawy przykład dobrej przestrzeni, zaprojektowanej z myślą o mieszkańcach dużego miasta. Tworzy tzw. trzecie miejsce, które sprzyja budowaniu relacji międzyludzkich i w konsekwencji budowaniu kapitału społecznego w mieście.
Trzecie miejsce
Frederick Law Olmstead jeden z prekursorów amerykańskiej architektury krajobrazu i twórca Central Parku w Nowym Jorku już w XIX wieku pisał o konieczności projektowania miejsc, w których obcy sobie ludzie mogliby poznawać się i współpracować. W miastach więzi społeczne mają inny charakter, relacje tworzą się w odmienny sposób niż w małych społecznościach. Olmested w nowojorskich warunkach zaproponowała właśnie park – stąd pomysł Parku Centralnego – jako miejsce spotkań w wielkim mieście. W późniejszych latach zaczęto pisać o takich przestrzeniach używając pojęcia „trzeciego miejsca”.
Jako pierwszy użył tego sformułowania socjolog Ray Oldenburg w 1989 roku w książce The Great Good Place. Według autora pierwszym miejscem jest nasz dom, drugim jest miejsce pracy, a trzecim również ważnym dla człowieka jest przestrzeń miejska, w której spotykamy innych mieszkańców. Mogą to być skwery, parki, publiczne biblioteki czy kluby sąsiedzkie. Ważne jest to, by było to miejsce dostępne dla wszystkich (nie jest trzecim miejscem komercyjna przestrzeń galerii handlowej), by było dospołeczne, zachęcało do nawiązywania kontaktów osób sobie nieznajomych. Są to miejsca, w które jest sercem lokalnej społeczności, gdzie rodzą się nowe pomysły, w bezpieczny sposób poznaje się nowych ludzi i buduje nowe relacje.
Biblioteka Oodi w Helsinkach
Centralna Biblioteka w Helsinkach (Helsingin keskustakirjasto Oodi ), potocznie zwana Oodi to prezent jaki sobie zrobili Finowie i Finki na 100 lecie odzyskania niepodległości Finlandii. Została otwarta w 2018 roku. W pierwszym roku działalności Oodi odwiedziło 3,1 miliona użytkowników, co znacznie przekroczyło oczekiwania. Od początku było założenie, że nie jest to tylko biblioteka. Co ciekawe, od początku koncepcja biblioteki była robiona publicznie, z szerokim udziałem mieszkańców Helsinek.
Partycypacyjne projektowanie
Partycypacyjne projektowanie było podstawą. Jak mówi Pirjo Lipasti, główny planista projektu „Naszą podstawową zasadą w planowaniu biblioteki Oodi było wsłuchiwanie się w głos mieszkańców”. Włączanie mieszkańców odbywało się w różny sposób:
- Zaczęło się od przeprowadzonych szeroko badań i poszukiwań pomysłów. Wyobrażenia i marzenia co może się dziać w nowej bibliotece były zbierane wśród różnych grup za pomocą forum internetowego „Drzewo Marzeń” – pojawiło się na nim ponad 2000 wpisów.
- Miasto przeprowadziło również warsztaty, badania społeczne. Wiele spotkań z ludźmi odbyło się w ramach programu Światowej Stolicy Designu 2012 w Helsinkach.
- Wyniki konsultacji społecznych zostały włączone do kryteriów konkursu.
- Powstanie biblioteki było również wspierane przez pierwszy budżet partycypacyjny w Helsinkach w 2012 roku. Mieszkańcy zostali zachęceni do zaproponowania, w jaki sposób biblioteka powinna wydać 100 000 euro ze swojego budżetu. Propozycje zostały przekształcone w cztery projekty podczas otwartych warsztatów: bajkowe urodziny, miejskie warsztaty (Urban Spaces), miejsce wyciszenia i spotkania z autorami. Wszystkie projekty są realizowane w Oodi.
Budynek biblioteki – symbolika i funkcjonalności
Budynek Oodi to wspaniała bryła i świetne przestronne wnętrza. Widać również, że zadbano o symbolikę. Budynek został wybudowany naprzeciwko budynku Parlamentu jako symbol równości i dialogu. Podkreślenie, że miejsce to jest otwarte dla wszystkich, widać na spiralnej klatce schodowej. Artysta Otto Karvonen opisał tam różne grupy mieszkańców, dla których stworzono to miejsce: starsi, dzieci, robotnicy, nauczyciele, uchodźcy czy studenci.
- Pierwsze piętro to spotkania. Można tutaj np. spotkać się w wyciszonym boxie czy zagrać w szachy.
- Drugie piętro to tworzenie. Znajduje się tutaj Miejskie Warsztaty (Urban Workshops) z różnym sprzętem do nauki i tworzenia. Obserwowałam jak młodzi ludzie uczyli się szyć na maszynie, były dostępne drukarki 3 D.
- Trzecie piętro to czytanie. Sporo otwartego dostępu do książek na półkach. Jest tutaj również kawiarnia, miejsce dla dzieci i taras.
- W budynku znajduje się też kino na 250 osób, a nawet sauna 😉 co w fińskiej rzeczywistości raczej nie powinno dziwić.
Strona oficjalna biblioteki Oodi: https://oodihelsinki.fi/en/
Opracowanie i zdjęcia: Katarzyna Sztop-Rutkowska
