Dialog z mieszkańcami, prowadzenie konsultacji czy przeprowadzenie budżetu obywatelskiego w samorządach nie mogą już obyć się bez nowych technologii. Zarówno urząd, jak i mieszkańcy przyzwyczajeni są do codziennego korzystania z internetu czy różnych aplikacji. O potencjale rozwiązań z zakresu e-usług świadczy popularność profilu zaufanego. Korzysta z niego 16 milionów Polek i Polaków. Z raportu Instytutu Rozwoju Miast i Regionów dotyczących cyfryzacji polskich miast wynika, że zdecydowana większość gmin w czasie lub po pandemii COVID 19 wprowadziło nowe rozwiązania technologiczne, umożliwiające zdalną współpracę, zarówno w samym urzędzie jak i w kontekście komunikacji z mieszkańcami. Są to platformy do konsultacji społecznych, specjalne wortale poświęcone współpracy z mieszkańcami czy geoankiety. Jednak samo wprowadzenie nowych rozwiązań IT to dopiero początek. Technologia bez efektywnego wdrażania, skutecznej informacji i włączenia jej do zarządzania w urzędzie może pozostać tylko gadżetem, bez realnego wpływu na nasze relacje z mieszkańcami.
Co więc trzeba zrobić, by skutecznie wykorzystać nowe technologie w naszych samorządach? Jak wybrać dobrą platformę do konsultacji? Jak sprawić, żeby była żyjącym wirtualnym miejscem konstruktywnych dyskusji i była rzeczywiście pomocna dla samorządowców w podejmowaniu decyzji?
Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w najnowszej publikacji Fundacji SocLab „E-partycypacja. Jak rozmawiać z mieszkańcami?”. W oparciu o doświadczenia z ostatnich lat autorzy i autorki dzielą się wiedzą na temat tego, w jaki sposób w samorządach sensownie i efektywnie włączać nowe technologie w dialog z mieszkańcami. Jak konsultacje mogą zyskać na atrakcyjności i przyciągnąć nowych mieszkańców? Jak możemy, jako samorządowcy, zyskać w oczach naszych mieszkańców, jako ci, którzy prowadzą realne, a nie fasadowe konsultacje?
Platformy do konsultacji
Pierwsza część publikacji prezentuje wiedzę na temat platform do konsultacji, które stają się coraz bardziej popularne również w Polsce. Do analizy wybrano dwie platformy, uznane w globalnym rankingu prowadzonym przez organizację „People Powered” jako najlepsze na świecie: CitizenLab i Decidim. Obie zostały już wdrożone w Polsce, można więc zobaczyć, jak sprawdzają w naszych lokalnych warunkach. Obie należą do platform kompleksowych, dzięki którym można prowadzić szeroko rozumiany dialog z mieszkańcami, zarówno w formie konsultacji, jaki diagnozy potrzeb czy zbierania pomysłów.
Wdrożenie platformy CitizenLab w Wasilkowie i Augustowie
W ramach projektu „E-demokracja. Mieszkańcy mają moc!” realizowanego przez Fundację SocLab w Augustowie i Wasilkowie w 2022 roku została wdrożona platforma CitizenLab. Jest to narzędzie zaprojektowane przez belgijski start-up, z ponad 300 wdrożeniami na świecie. Być może wydaje się, że tego typu rozwiązania technologiczne bardziej pasują do dużych miast, metropolii. Jak okazało się również w średnich i małych gminach wprowadzenie takiej platformy może przynieść wymierne korzyści. W ciągu roku przeprowadzono w każdym mieście 4-5 procesów partycypacyjnych testując możliwości zastosowania platformy: od wyborów do Młodzieżowej Rady Miasta po budżet obywatelski. Autorzy w oparciu o realne doświadczenia rekomendują sposób wdrażania i prowadzenia działań partycypacyjnych za pomocą platformy. W dłuższej perspektywie wprowadzenie takiego rozwiązania to realne oszczędności pracy urzędników, udrożnienie komunikacji w urzędach pomiędzy różnymi wydziałami i zachęcenie mieszkańców do większej aktywności w konsultacjach społecznych. Dzięki platformom takim jak CitizenLab mogą oni zabierać głos w dogodnym dla siebie czasie i miejscu. Z pewnością każdy organizujący konsultacje wie, jak trudno zachęcić mieszkańców do przyjścia na spotkanie o określonej porze i dotrzeć z informacją o konsultowanych zmianach. Trudno wygrać z czasem wolnym, pracą czy obowiązkami rodzinnymi.
Platforma CitizenLab na świecie
W publikacji pokazane są również zastosowania platformy CitizenLab poza Polską, w innych krajach europejskich. Każdy kraj z pewnością ma swoją specyfikę, dociera do innych grup mieszkańców, ma inne tradycje współpracy ze społecznością lokalną. Doświadczenia fundacji SocLab pokazały, że nie jest to proste włączenie nowego typu komunikacji z mieszkańcami, ale w dłuższej perspektywie zbudowanie nowej kultury partycypacji w gminie, która opiera się na zainteresowaniu mieszkańców podejmowanymi decyzjami i responsywności urzędu w realizowanych konsultacjach.
Platforma z Barcelony – Decidim
Drugą platformą opisaną w publikacji jest Decidim, który powstał w Barcelonie w 2016 roku i służy urzędnikom do szeroko pojętego dialogu z mieszkańcami. Aleksandra Zemke pokazuje specyfikę działania Decidim w Barcelonie, która jest podzielona na 10 dzielnic i 73 sąsiedztw (barrios), z którymi mieszkańcy często bardzo się utożsamiają, mieszkając w ich od pokoleń. Podobnie jak CitizenLab, platforma Decidim jest wdrażana w różnych miejscach na świecie – dane z 2022 roku mówią, o ponad 100 miastach. W samej Barcelonie korzysta z niej ponad 100 000 mieszkańców.
Konsultacje hybrydowe
To, co jest charakterystyczne dla obu platform to łączenie tradycyjnych form konsultacji (np. spotkań z mieszkańcami, warsztatów czy lokalnych debat) z działaniami na platformach online. Nie są one bowiem zaprojektowane jako zastępstwo bezpośrednich kontaktów z mieszkańcami, ale jako kluczowe uzupełnienie. Nawet najlepiej zaprojektowane narzędzie nie stworzy nam lokalnego kapitału społecznego, ale może być dobrym narzędziem do jego wzmacniania i włączania takich mieszkańców, którzy nigdy nie zaangażowaliby się podczas tradycyjnych konsultacji. A tak jak wspomniano na początku – internet jest już naszą codziennością.
Gdańska e-partycypacja
W publikacji można również przeczytać o pomysłach Gdańska, który co prawda nie ma platformy do konsultacji, ale umiejętnie wykorzystuje inne narzędzia technologiczne takie jak geoankieta czy Karta Mieszkańca Gdańska. Jest to więc pokazanie alternatywnego, nie tak zintegrowanego jak w przypadku platform konsultacyjnych, systemu. Jednak i tutaj pojawia się wniosek, że być może pójście w kierunku kompleksowej platformy jest najbardziej obiecującym rozwiązaniem.
Opracowała: Katarzyna Sztop-Rutkowska
Linki
Publikacja „E-partycypacja: jak rozmawiać z mieszkańcami?” (w języku polskim i angielskim) jest dostępna na stronach Fundacji SocLab https://soclab.org.pl/publikacje/
Na kanale YouTube Fundacji SocLab można również obejrzeć nagrania z międzynarodowej konferencji na temat nowych technologii w samorządach.
Projekt „E-demokracja. Mieszkańcy mają moc!” został sfinansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny
